راهکارهای رفع کمرویی کودک

کمرویی کودک و خجالتی بودن آنها  نوعی اختلال یا بیماری نیست.

اما اگر این مسئله تداوم داشته باشد ، محدودیت ها و محرومیت های جدی در ادامه مسیر زندگی پیش روی کودک به وجود می آورد.

حالت های کمرویی کودک

کمرویی و گوشه‌گیری در کودکان حالت‌های مختلفی دارد و عبارت است از

کناره‌گیری از موقعیت‌های اجتماعی، مثل مدرسه و میهمانی‌ها و یا امتناع از حضور در جمع دوستان.

بررسی‌های انجام‌شده حاکی از آن است که کودکان کمرو در موقعیت‌ها و شرایط اجتماعی دچار نوعی اضطراب می‌شوند که در مهدکودک و مدرسه برای آن‌ها به دلیل قضاوت‌های منفی دیگران رخ می‌دهد.

برای آنکه بفهمیم فرزند ما کودکی کمرو است یا خیر باید در شرایط گوناگون رفتار او را ارزیابی کنیم.

کودکان کمرو معمولاً در موقعیت های متعددی مانند میهمانی ها، مدرسه و محیط هایی که باید ابراز وجود کنند دچار مشکلاتی هستند.

همچنین رفتار این گونه کودکان معمولاً از الگویی با چند ویژگی اصلی پیروی می کند.

نخستین خصوصیت آن ها، این است که اغلب تلاش می کنند تا محیط و دامنه تعامل های اجتماعی خود را به تعداد معدودی از افراد محدود کنند آن هم صرفاً اشخاصی که به خوبی شناخته شده هستند، به عنوان مثال، والدین، مادر بزرگ یا یک هم بازی…

در این مقاله به عوامل و راهکارهای درمان کمرویی کودک میپردازیم

خصوصیات یک کودک کمرو

۱ – تمایلی برای برقراری ارتباط با دیگر افراد ندارند

نکته دیگری که در رفتار این کودکان مشهود است تمایل نداشتن به برقراری تعامل، در موقعیت های ناآشنایی است که احتمالاً امکان پیش بینی رفتار دیگران به راحتی وجود ندارد.

به همین دلیل شاید تا زمانی که در محیطی آشنا قرار دارند معمولاً ناراحتی خاصی بروز ندهند.

هر چند که گاه در موارد شدید، همین محیط ها نیز برایشان آزار دهنده است.

با این حال، هر نوع عدم تمایل به ارتباط را نمی توان به خجالتی بودن کودک نسبت داد.

اما زمانی که کودک از ارتباط با دیگران بیمناک باشد آن گاه باید به عنوان یک مشکل ویژه به آن نگاه شود.

و حتی در صورت شدت این امر، باید به یک روان شناس یا روان پزشک مراجعه شود.

۲ – درون گرا هستند و زود عصبانی می شوند

یکی از عمده ترین مشکلات این کودکان بلد نبودن مهارت هایی است که برای زندگی اجتماعی بدان نیاز دارند.

این نقص باعث می شود تا کودکان خجالتی، در خود احساس ناامنی و بی کفایتی کنند.

و سبک رفتاری درون گراتری را نسبت به دیگران انتخاب کنند.

اما گاه نیز به همین دلیل تحریک پذیر و خیلی زود عصبانی می شوند یا ناراحتی خود را به صورت بهانه گیری بروز می دهند.

در واقع همین امر است که در سنین بالا زمینه ساز پدید آمدن مشکلات متعددی برای فرد می شود.

والدین نیز معمولاً از این خصوصیت فرزند خود رنج می برند و نگران این هستند که کودک شان با چنین ویژگی چه آینده ای در پیش دارد.

۳ – سکوت اختیار می کنند و فرار را بر قرار ترجیح می دهند

اضطراب نیز در رفتار این کودکان مشهود است.

تصور قرار گرفتن در محیط های ناآشنا یا مواجهه با افرادی که آن ها را مورد ارزیابی قرار دهند باعث می شود که گاه حتی با وجود دارا بودن توانمندی های لازم، آن را ابراز نکرده.

در نتیجه امکان پیشرفت یا رفع مشکل را از خود سلب کنند.

مثلاً ممکن است در کلاس درس پاسخ سوالی را بدانند اما به علت کمرویی آن را بیان نکنند.

در واقع با آن که به شدت دچار چالش می شوند نمی توانند برای مطالبه حق خود اقدامی کنند.

این رفتار یک دور باطل میان سکوت، احساس ناتوانی از برقراری رابطه، به تعویق انداختن کارها و در نتیجه احساس کسالت، زود رنجی و در نهایت فرار از موقعیت رقابت برانگیز را در پی دارد.

درمان کمرویی کودک

اگر در رفتار کودک شما چند ویژگی از موارد گفته شده به دفعات دیده می شود، می‌توانید با استفاده از راهکارهایی که در ادامه بیان می‌شود به او در رفع خجالت و کمرویی کمک کنید.

* به کودک فرصت اظهارنظر بدهید

هر قدر هم که کودک کم سن و سال باشد تلاش کنید فرصت اظهار نظر در تصمیمات خانواده را برایش فراهم آورید.

البته بهتر است برای مدیریت بهتر خواسته های کودک در سنین پایین تر از او بخواهید خواسته اش را از بین چند گزینه انتخاب کند.

* تعاملات اجتماعی کودک را افزایش دهید

با این کار کودک می تواند توانایی های خود را محک بزند.

البته بهتر است موقعیت هایی انتخاب شود که کودک بتواند در آن ها با تجربه های موفق رو به رو شود نه آن که شکست بخورد.

شرکت در کلاس های ورزشی و تفریحی نیز از جمله این موارد محسوب می شود.

البته برای شروع مکان هایی را انتخاب کنید که کودکان دیگر رفتار خصمانه ای نداشته باشند.

* مهارت های برقراری ارتباط را به کودک آموزش دهید

در قالب بازی یا گفت و گو و حتی گفتن داستان، مهارت های برقراری ارتباط را با کودک تمرین کنید، سپس هر پیشرفت هر چند جزئی را با ابراز هیجان، نوازش و تهیه پاداش مورد تشویق قرار دهید.

پرورش هر کودکی به صرف حوصله و وقت والدین نیاز دارد. بنابراین به رفتارهای او حقیقتاً با دقت نظر توجه کنید.

* کودک را با محیط های مختلف آشنا کنید

موقعیت های جدید را به نحوی قابل پیش بینی سازید تا آمادگی مواجهه با آن از قبل برای کودک فراهم شود.

مثلاً پیش از شروع یک کلاس او را به آن جا ببرید و شرایط را برایش تشریح کنید یا به صورت بازی موقعیت هایی را که احتمالاً با آن برخورد خواهد کرد تمرین کنید.

* مسئولیت بدهید اما مقایسه نکنید

برای کودک شرایطی فراهم آورید که بتواند مسئولیت هایی را بپذیرد.

سعی کنید انجام کارهایی را از کودک درخواست کنید که می دانید از عهده آن ها بر می آید.

اما موفقیت و شکست او را با دیگر کودکان مقایسه نکنید.

بلکه به پیشرفت او در قیاس با رفتارهای قبلی خودش اهمیت دهید.

* حوصله به خرج دهید و از مشاور راهنمایی بگیرید

 در هر حال تاکید می شود که این رفتار در طول زمان به وجود آمده است پس باید انتظار داشته باشید که با گذشت زمان و تلاش شما بهبود یابد.

اما چنانچه کمرویی کودک بسیار شدید است و حضور او در اجتماع را با اختلال همراه می کند بررسی همه جانبه موضوع از سوی یک روان شناس موثر خواهد بود.

برخی از روانشناسان معتقدند بسیاری از مشکلات در دوران پیش‌دبستانی، جنبه تحولی داشته و خودبه‌خود بر طرف می‌شوند.

این گفته در مورد برخی از رفتارهای کودکان صادق است.

اما اگر مشکلات رفتاری برای چندین ماه و بدون اختلافات خانوادگی و محیطی ادامه یابند نیازمند مداخله درمانی روان‌شناختی می‌باشند.

ازجمله این مشکلات رفتاری می‌توان به کمرویی کودک و افسردگی اشاره نمود.

قصه درمانی تأثیر مثبت و عجیبی بر کاهش کمرویی کودک و افسردگی در کودکان دارد.

این روش درمانی، بر افزایش عزت نفس و خرده مقیاس‌های آن که شامل، خود کلی، خود اجتماعی، خود به‌عنوان عضوی در خانواده و خود تحصیلی کودکان است، اثر بسیار مناسبی دارد.

برای درمان این مشکلات رفتاری، روانشناسان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند،ولی یکی از روش‌هایی که امروزه بسیار موردتوجه قرار گرفته، روش «قصه درمانی» است.

در همین رابطه، محققینی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز پژوهشی را به انجام رسانده‌اند که در آن تأثیر روش قصه درمانی بر کنترل کمرویی کودک های پیش‌دبستانی مورد ارزیابی علمی قرار گرفته است.

در این پژوهش، تعدادی از کودکان دختر و پسر پیش‌دبستانی شهر اهواز با محدوده سنی ۵ تا ۶ سال به‌طور تصادفی انتخاب شدند و با کمک مربی و

مادران آن‌ها، آزمون‌های افسردگی، کمرویی کودک و عزت نفس از آن‌ها گرفته شد.

بر اساس نتایج آزمون‌ها، ۴۰ نفر از کودکان که مشکلات فوق را نشان می‌دادند، به دو گروه «آزمایش» و «شاهد» تقسیم شدند.

پس‌ازاین مرحله

گروه آزمایش تحت مداخله «قصه درمانی» به مدت ۱۲ جلسه ۶۰ دقیقه‌ای و با استفاده از قصه‌هایی نظیر جوجه اردک زشت، شیر و موش، پسته دهان بسته و مواردی از این قبیل قرار گرفت، ولی گروه دیگر هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد.

درنهایت، نیز وضعیت مشکلات کمرویی کودک و افسردگی ، مجددا با استفاده از پرسشنامه‌های مربوطه سنجیده شد و سپس داده‌های آماری به‌دست‌آمده، تجزیه‌وتحلیل گردید.

نتایج بررسی‌های این پژوهش نشان می‌دهد که قصه درمانی تأثیر مثبت و عجیبی بر کاهش کمرویی کودک ها و افسردگی در آنها دارد.

این روش درمانی، بر افزایش عزت نفس و خرده مقیاس‌های آن که شامل، خود کلی، خود اجتماعی، خود به‌عنوان عضوی در خانواده و خود تحصیلی کودکان است، اثر بسیار مناسبی دارد.

محققین در تبیین این نتایج اشاره نموده‌اند که کودک با شنیدن قصه و تکمیل قصه‌های ناتمام و گفتگو در مورد پیام‌های روایت در گروه قصه درمانی، فرصتی

را برای رشد و بروز ابتکار و توانایی‌های زبانی و مهارت‌های اجتماعی کسب می‌کند و نهایتاً احساس گناه و کمرویی کودک کاهش چشمگیری می‌یابد.

از طرف دیگر، قصه درمانی و قصه‌گویی در نقش عامل آموزشی و تربیتی، باعث ترویج و بحث و تبادل‌نظر در بین کودکان می‌شود و از این طریق مهارت‌های

زبانی تقویت‌شده، کودک در رهگذر ماجراها و شخصیت‌پردازی‌های قصه، با نقاط قوت و ضعف و استعدادهایش آشنا شده و یاد می‌گیرد با دیگران ارتباط مناسب برقرار کند.

همچنین، قصه‌ها در بعد فیزیولوژیک کودک، با ایجاد حس سرگرمی، پاسخ به کنجکاوی و تحریک قوه تخیل کودک، ترشح و تنظیم هورمون‌های نور اپی نفرین، سروتونین و دوپامین، که مسئول تنظیم حالت روحی و وضع روانی انسان هستند، را تسهیل نموده و به ایجاد خلق مثبت و کاهش افسردگی می‌انجامد.

در بعد روان‌شناختی نیز، گوش فرادادن کودکان افسرده به قصه‌هایی با مضامین قدرت، نیرومندی، انرژی و تحرک و همچنین قصه‌هایی که بیانگر مشکلاتی مشابه مشکلات آنان است.

و به راه‌حل‌های مؤثر و نتایج مثبت و خوشایند ختم می‌شوند، سبب ایجاد حس خوش‌بینی و سرخوشی و کاهش نشانگان افسردگی در آن‌ها می‌گردد.

نتایج این تحقیق ارزشمند، در نشریه «پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره» وابسته به دانشگاه فردوسی مشهد انتشار یافته است.

بسیاری از اختلالات و بیماری های روانی که گریبانگیر افراد می شود، ریشه در دوران کودکی آن‌ها و برخوردهای اطرافیان و به ویژه والدین شان دارد.

حتما شما نیز به عنوان پدر و مادر دوست ندارید فرزندتان در آینده دچار مشکلاتی از قبیل اضطراب، کمرویی، افسردگی و…شود.

در این قسمت به تعدادی بازی کودکانه برای رفع این مشکلات اشاره میکنیم:

۱ – مسابقه گویندگی

در این بازی هر کودکی سعی می کند متنی را که از قبل تنظیم شده است بدون اشتباه بخواند (به تقلید از گویندگان اخبار تلویزیون و رادیو). برنده کسی است که مسلط تر از دیگران بوده و کمتر اشتباه داشته باشد.

۲ – بازی مصاحبه تلویزیونی

یکی از کودکان نقش فیلمبردار را با گذاشتن یک شی بر دوش ایفا می کند و فرد دیگر نقش مصاحبه گر را با گرفتن یک شی به عنوان میکروفن بازی می کند.

و از بچه های دیگر در رابطه با موضوعاتی که از قبل تنظیم شده است، سوالاتی می کند ازجمله در زمینه بهداشت دهان و دندان، رفتار در خانواده، رفتار در مدرسه، اطلاعات عمومی و…

۳ – بازی نقل خاطره، داستان، شعر، معما و لطیفه

از کودکان خواسته می شود با آرامش کامل، یکی از خاطرات خود یا داستان و شعری را که یاد دارند برای دیگر اعضای گروه تعریف کنند نتیجه گیری از خاطرات و داستان ها با هدایت بزرگ ترها و توسط اعضای گروه انجام می شود.

۴ – بازی چه کسی می تواند دیگران را بخنداند

یکی از کودکان موظف می شود با انجام حرکات خنده دار، دیگر افراد را بخنداند.

از دیگر افراد خواسته می شود در مقابل خندیدن مقاومت کنند چون برنده کسی است که افراد بیشتری را بخنداند.

تاثیر مدرسه بر رفع کمرویی کودک

در مدرسه کوشش‌های معلمان در اجتماعی کردن هر چه بیشتر این گونه کودکان، از اهمیت خاصی بر خوردار است.

معلم فهمیده و مهربان و دلسوز در موقعیتی قرار دارد که گاه با تغییرات جزیی می‌تواند کودک منزوی را هر چه بیشتر به فعالیت‌های اجتماعی در مدرسه بکشاند.

یک تجربه موفقیت‌آمیز در یک فعالیت گروهی، برای این‌گونه کودکان آغاز بسیار خوبی است.

کودک منزوی نیاز دارد که احساس کند عضو با ارزش یک یا چند گروه است.

او هرگاه در فعالیتهای زندگی واقعی ارضا شود، نیازی به عقب نشینی به میدان رویاهای خویش برای ارضای خواسته های اساسی اش نخواهد داشت.

معلم آگاه باید توجه داشته باشد که کودک کمرو و منزوی نیز دارای توانایی‌ها و شایستگی های ویژه‌ای است که با راهنمایی و تشویق می‌توان آن‌ها را در یک فعالیت گروهی به کار گرفت.

هر گاه شرکت وی در فعالیتی با تحسین دیگران همراه باشد، او تشویق به تکرار عمل موفقیت آمیز خویش در موقعیت‌های گروهی خواهد شد.

موفقیت در یک عمل تا حد زیادی در بالا بردن اعتماد به نفس کودک ودر نهایت در تغییر نگرش های کودکان دیگر نسبت به او تأثیر خواهد گذارد.

هنگامی که یک کودک خجالتی باشد ، دوست یابی برای او مشکل خواهد بود و اگر یک دوست نیز پیدا کند، ‌بسیار احساس خوبی به وی دست می دهد و عاقبت با کودکان دیگر ارتباط بیشتری پیدا خواهد کرد.

در این ‌میانه والدین و مربیان مدارس و معلمان می‌توانند فرآیند ایجاد یک دوستی را ساده کرده و سرعت بخشند.

به این ‌شکل که از دو کودک بخواهند که امروز با هم بازی کنند و یا با هم دوست باشند و بعد با هر دوی آنها درباره ‌فعالیت ها و عـلایـق مـشـتـرکـشـان صـحـبت کنند.‌‌

بزرگترها می توانند دو کودک را به انجام کاری مشترک تشویق نمایند ، مانند بیرون گذاشتن لوازم کمدهایشان و ‌سپس مرتب کردن و چیدن دوباره آنها و یا کامل کردن یک پازل با همدیگر.‌‌

اگر می خواهید برای کودک خود دوستی انتخاب کنید، یک کودک فعال و توانا را انتخاب کنید، نه کودکی را که ‌یک دوست صمیمی در آن موقعیت دارد.

از مسخره کردن یا سر به سر گذاشتن کودکان خجالتی خودداری کنید و ‌هیچ گاه عملکرد کودک دیگری به خصوص برادر یا خواهر خودش را به رخ او نکشید،

زیرا این کار علاوه بر ‌ایجاد حس کینه در کودک به خجالت بیشتر او منجر می شود.‌‌‌ ‌

به دیگران نیز اجازه ندهید کودک شما را مسخره کنند و کودک خود را از حضور در جمع کودکانی که او را مسخره یا ‌طرد می کنند ، دور نمایید.

سن اجتماعی شدن کودکان

آیا میدانید از چه سنی،کودک تمایل به فعالیت های اجتماعی دارد؟ اجتماعی شدن بچه ها از ۳سالگی به بعد اتفاق می افتد.

با توجه به اینکه انسان موجودی اجتماعی است همه انسان ها از جمله کودکان ما نیازمند جامعه و تعامل با هم‌سالان خود هستند….

حضور بچه ها در مهدکودک این فرصت را برای اجتماعی شدن و برقراری ارتباطات سالم با هم‌سالان آنها فراهم می کند.

قبل از ۳سالگی اجتماعی بودن و دوست شدن برای بچه ها مفهومی ندارد اما از ۳سالگی به بعد کم کم کودکان با هم تعامل برقرار می کنند.

همه تعاملات نام دوستی ندارند اما مواردی هم داریم که بین بچه ها پیوندهای عاطفی برقرار می کند.

مهدکودک این فرصت را برای تجربه ارتباطات و تعاملات اجتماعی در اختیار آنها می‌گذارد.